تاریخ خلفا

-پیش گفتار :

ازجمله نکات کلیدی در فرآیند آموزش، آشنایی با اهداف و ضرورت مطالعه متن درسی است. متن درسی باید براساس نیاز فراگیران و پاسخ­گو به سؤال­های آنان باشد. برپایه اهمیتی که بیان گردید، این پژوهش بنا دارد، به تاریخ خلفای نخست و رویدادهای تاریخی عصر آنان که یکی از موضوعات مهم و تأثیرگذار بر تغییر مسیر تاریخ اسلام است، بپردازد.

از مهم­ترین فرازهای تاریخ اسلام، رویدادهای پس از رحلت رسول خداˆ بود و مهم­ترین آن­ها شکل­گیری سقیفه با هدف روی­کار آمدن خلفا بود. در این مقطع تاریخی شاهد عبور جامعه از رسالت الهی به سلطنت یا خلافت زمینی هستیم. در این وضعیت، مخالفت با جانشینی و خلافت امیرمؤمنان علی†،، غصب فدک، هجوم به خانه وحی الهی و شهادت حضرت فاطمه زهراƒ از برجسته­ترین رفتارهای خلفا بود. تشدید جریان ارتداد و مبارزه با آنان، فتوحات و گسترش جغرافیایی سرزمین­های اسلامی، تغییر احکام الهی و بدعت در دین، ممانعت از نقل و نگارش حدیث و سنت نبویˆ و شکل­گیری اعتراضات مردمی برعلیه خلافت خلفا، ازجمله رویدادهای مهم این دوره هستند که نیاز به بیان و تبیین بیشتری دارند.

هدف از این پژوهش، آشنایی و شناخت حیات فردی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی خلفا و نقش آنان در این رویدادها و تحولات تاریخ صدر اسلام است؛ زیرا آنان در قبل و بعد از رحلت رسول خداˆ، باتکیه بر مبانی فکری و ساختارهای اجتماعی وابسته، نقش به­سزایی در تحولات جامعه اسلامی داشتند؛ بنابراین، برای آشنایی و شناخت این تحولات، لازم آمد تا متنی جامع درباره تاریخ خلفا که منطبق با اخبار فریقین و مبتنی بر فهم مهم­ترین رویدادهای عصر سه زمامدار است، طرح و تحلیلی تاریخی از این دوره، تهیه گردد.

روش کار این پژوهش مبتنی بر روش پژوهش در تاریخ بوده و از منابع کهن فریقین، به­صورت توصیفی- تحلیلی بهره می­برد. بنابراین، لازم به ذکر است که در این اثر سعی بر آن است تا بیشتر منابع عامه که گاهی گزارش­های متناقضی دارند، در صورتی قابل رفع اختلاف یا تعیین وجه نبودند، روایت همسو با منابع شیعی یا منطبق با بستر تاریخی، انتخاب گردد.