تذکرة القبور (به ضمیمه اشعار و مثنویات)

-مقدمه

تَذْکِرَةُ الْقُبور کتابی به زبان فارسی تألیف ملا عبدالکریم گزی (متوفای ۱۳۳۹ق) از عالمان قرن سیزدهم و چهاردهم قمری در اصفهان. نویسنده در این اثر به معرفی و شرح‌حال یکصد نفر از عالمان، عارفان و شاعرانی پرداخته که در اصفهان و توابع آن مدفون‌اند. ملا عبدالکریم، کتاب را در سال ۱۳۲۴ق نوشته و نخستین بار در همان سال، انتشار یافته است.

مؤلف
ملا عبدالکریم گزی اصفهانی از عالمان حوزه علمیه اصفهان که در حدود سال ۱۲۶۰ق متولد شد. وی در ۱۳ ذی‌الحجه سال ۱۳۳۹ق (۱۳۰۰ش) درگذشت و در تکیه کازرونی تخت فولاد اصفهان به خاک سپرده شد. از او تألیفاتی بر جای مانده که مشهورترین آن کتاب «تذکرة القبور» است.[۱]

انگیزه تألیف
نویسنده در مقدمه کتاب، با اشاره به حدیث «کسی که قادر به زیارت ما نباشد، صالحان شیعه را زیارت کند»، هدف خود را این‌گونه توضیح می‌دهد که چون مقابر بی‌شماری از عالمان در اصفهان وجود دارد، ضمن شناساندن مواضع قبور، به احیای نام و معرفت زیارت آنان پرداخته و کتاب را به زبان عامیانه تألیف کرده است تا موجب بهره کامل مؤمنان قرار گیرد.[۲]

مؤلف در اثر خویش که آن را در سال ۱۳۲۴ق نگاشته، به معرفی یکصد نفر از علمای مدفون در شهر اصفهان و اطراف آن پرداخته است. بخش‌های کتاب به این شرح است:

در آداب و زیارت اهل قبور و اوقات آن
چگونگی زیارت اهل قبور
دعا کردن به اهل قبور
امور مکروه در قبرستان
ذکر قبور تخت فولاد اصفهان
ذکر قبور سر قبر آقا
معرفی مقبره مجلسی
ذکر قبور دروازه طوقچی
قبرستان آب‌بخشان
مقبره سید محمدباقر شفتی
مقبره میر سید حسن مدرس
مقبره محمدابراهیم کلباسی
قبور خارج از اصفهان
اشعار و مثنویات آخوند گزی[۳]

ویژگی‌ها
کتاب تذکرة القبور تنها به زندگی‌نامه عالمان و بزرگان شهر اصفهان نپرداخته، بلکه نام افرادی که از دیگر شهرها کوچ کرده و در اصفهان درگذشتند نیز در بر می‌گیرد. از دیگر ویژگی‌ها اینکه چون مؤلف به غیر از منابع مکتوب، از آگاهی‌ها و گفته‌های دیگران هم بهره برده، گاه اطلاعاتی به دست می‌دهد که در هیچ منبعی نمی‌توان یافت.[4]چاپ
این اثر، نخست در سال ۱۳۲۴ق و در زمان حیات مؤلف به چاپ رسید.[5] [6]
یکی از چاپ‌های کتاب در سال ۱۳۷۱ش است که به کوشش ناصر باقری بیدهندی در کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی انتشار یافت و اشعار ملاعبدالکریم گزی در پایان آن ضمیمه گردید.

پاورقی
1.گزی، رجال اصفهان یا تذکرة القبور، ۱۳۲۸ش، ص۸.
2.گزی، تذکرة القبور، ۱۳۷۱ش، ص۱۱و۱۲.
3.گزی، تذکرة القبور، ۱۳۷۱ش، ص۱۵۶-۱۶۰.
4.دائرةالمعارف تشیع، ج۴، ص۱۹۶.
5.گزی، تذکرة القبور، ۱۳۷۱ش، ص۷.
6.آقابزرگ، الذریعه، ج۴، ص۴۴.

منابع
1.گزی، عبدالکریم، تذکرة القبور، به کوشش: ناصر باقری بیدهندی، قم، کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی، ۱۳۷۱ش.
2.گزی، عبدالکریم، رجال اصفهان یا تذکرة القبور، حاشیه‌نویس: سید مصلح‌الدین مهدوی، بی‌نا، ۱۳۲۸ش.
3.تهرانی، آقا بزرگ، الذریعة الی تصانیف الشیعه، بیروت، دارالاضواء.
4.خرمشاهی و دیگران، دائرةالمعارف تشیع، تهران، حکمت، ۱۳۹۰ش.