بررسی انقادی مبانی نظری تاریخ نگاری کتاب مکتب در فرایند تکامل

-چکیده :

در این رساله به بررسی انتقادی مبانی نظری تاریخ نگاری کتاب مکتب در فرایند تکامل از آقای حسین مدرسی طباطبایی پرداخته شد. نویسنده در این کتاب تحت تأثیر پیش فرضها روش های تاریخی مستشرقان در اعتقاد بلند شیعیان به جایگاه رفیع انسان کامل و امام معصوم از طریق برخی مستندات تاریخی غیر شیعی و شیعی خدشه کرده است و با طرح شیعه معتدل بخش اعظم افکار و اعتقادات شیعیان را ساخته و پرداخته مفوضه و اهل غلو دانسته با تلاش فراوان سعی کرده است اسلام تقصیری مقصره را همان شیعه معتدله نشان دهد.

نویسنده در صدد است تا نشان دهد مکتب قویم شیعی در گذر تحولات سیاسی و اجتماعی دچار تحول و تطور عقیدتی شده است؛ ایشان در بخشی از کتاب با نشان دادن بحران در امر رهبری معتقد شد که اسلام جهادی جهت اخذ حکومت و سیاست تبدیل به اسلام شیعی مذهبی در حد اعمال عبادی و امور دنیایی مردم در مسائل عبادی و جوابگویی به سوالات دینی شده است؛ به حدی که ایشان با فهم اشتباه از علمای ابرار خواندن ائمه (عليهم السلام) عملا تلاش کرده است امامان را نیز به نوعی مثل علمای فعلی از مجتهدان جا برند و با نفی عصمت و ساختگی خواندن بسیاری از اعتقادات در شأن ائمه عليهم السلام مثل ولایت تکوینی و علم به غیب و… عملا به نقش بسیار پایینی برای ائمه علیهم السلام همانند علمای دین اکتفا کرده است.

محقق در این اثر بدنبال این سوال اساسی بود که مهمترین نقدها بر مبانی نظری تاریخ نگاری کتاب مکتب در فرایند تکامل چه است؟ و این سوال که مبانی و شاخص های تاریخ نگاری مدرن و تاریخ نگاری اسلام چیست و مهمترین رویکردهای موجود در این دو نوع تاریخ نگاری مدرن و اسلام کدام است؟ نظریه اصلی نویسنده بر اساس روش شناسی کتاب مکتب در فرایند تکامل چه است؟ یافته های این پژوهش بر اساس تحقیق از این کتاب در این رساله چنین است؛ محقق با بیان ادله متقن نشان داد اسلام تقصیری که نویسنده بدان معتقد است و نظریه خویش را بر آن بنا کرده است، کاملا با مبانی دینی فاصله دارد محقق تلاش نویسنده در جای جای کتاب در وانمود کردن شیعه با اعتقادات کامل به عنوان شیعه تفویضی و غالی را ناکارآمد نشان داد و بیان نمود داشتن این اعتقادات کامل برای یک شیعه از گذشته تا امروز یک امر روشن و مسلمی بوده است.

محقق در این پژوهش نشان داد سعی نویسنده برای پایین آوردن شان ائمه اطهار عليهم السلام تا حد علمای ابرار و تلاش در جهت نشان دادن ضعف مدیریت و نقش آفرینی کم اهل بیت علیهم السلام یک تلاش نافرجام است؛ محقق با آوردن ادله ای از مبانی دینی اثبات نمود هریک از ائمه اطهار علیهم السلام که مظهر اسم مدير الهی بوده اند در زمانه خویش کامل ترین مدیریت الهی را در این عالم با همه فشارها و دشمنی ها به انجام رسانده اند.

و با توجه به ماهیت موضوع مورد بررسی که نظری و تئوریک است روش این پژوهش جنبه توصیفی تحلیلی و اکتشافی داشته و سعی شد نظریه نویسنده با توجه به مبانی آن بر اساس روش شناسی بنیادی بازخوانی شود و نقدهای روش شناسی روشی و مبنایی در این اثر را مدنظرمان قرار دهد؛ البته ماهیت کار در جمع آوری اطلاعات به صورت کتابخانه ای و بر اساس مشاهدات یافت شده در کتب من این زمینه بوده است.