بررسی و تحلیل میراث مکتوب امامین عسکریین (علیهماالسلام)

-چکیده :

اهل‌بیت پیامبر اکرم ^{(صلی‌الله علیه و آله)} بعد از قرآن بالاترین مرجع و منبع علمی می‌باشند که خداوند متعال ایشان را پس از رسول اکرم ^{(صلی‌الله علیه و آله)} برای رهبری و هدایت برگزیده است. امام هادی و امام حسن عسکری ^{(علیهماالسلام)} برای انجام رسالت خود و آشنا کردن مردم با معارف الهی، کلام خود را در قالب حدیث، نامه کوتاه، خطبه و املاء به شاگردان خود بیان می‌کردند. نوشتار حاضر ضمن بیان فهرستی از آثار مکتوب امامین عسکریین ^{(علیهما السلام)}، با روش نقلیِ تاریخی، به بررسی صحت انتساب آثاری از ایشان که تحت عنوان آثار مکتوب نام برده شده پرداخته است. هدف از نوشتن این تحقیق این است که با پژوهش صورت گرفته بدانیم میراث مکتوب امامین عسکریین ^{(علیهما السلام)} چه تعداد است و با بررسی اسنادِ آثار منسوب به ایشان و تحلیل محتوای آن‌ها، به این نتیجه برسیم که انتساب کدام یک از این آثار مکتوب صحیح بوده و کدام یک در حال حاضر موجود می‌باشد. با پژوهش‌های صورت گرفته در این تحقیق مشخص شد که از بین نُه اثر منسوب به امام هادی^{(علیه السلام)}، فقط پنج اثر جزو آثار مکتوب قرار می‌گیرند. از این پنج اثر سه نوشتۀ نامۀ امام هادی ^{(علیه السلام)} به اهل اهواز، پاسخ امام هادی^{(علیه السلام)} به سؤالات یحیی ابن اکثم و زیات جامعۀ کبیره به لحاظ سند و محتوا صحت انتساب آن‌ها به امام هادی^{(علیه السلام)} صحیح است؛ اما کتاب تفسیر الامالی فی التفسیر و قطعة من احکام دین، فقط با توجه به سند و منبعی که ذکر شد صحت انتساب آن ثابت شد و با توجه به اینکه متن آن موجود نیست، امکان بررسی محتوایی وجود ندارد. نسبت به آثار امام حسن عسکری^{(علیه السلام)} به این نتیجه رسیده شد که شش اثر منسوب به ایشان معرفی شده است که فقط دو نوشته جزو آثار مکتوب به شمار می‌آیند، کتاب تفسیر و کتاب المقنعه. طبق آنچه تحقیق شد کتاب المقنعه با توجه به منابع و سند ذکر شده، متعلق به امام حسن عسکری^{(علیه السلام)} می‌باشد اما متاسفانه از متن و محتوای آن چیزی در دست نیست تا مورد بررسی قرار گیرد. کتاب تفسیر با پژوهش و تحقیق صورت گرفته مشخص گردید که جعلی و مردود بودن آن پذیرفته نیست، اما همۀ متن و احادیث آن‌هم مورد قبول نمی‌باشد و با وجود بعضی احادیث نامعتبر، باید مانند یک منبع حدیثی، طبق قواعد و ضوابط حدیثی و رجالی سنجیده شود.