تحلیل انسجام گزاره های خداشناسی مبتنی بر روش علامه طباطبایی رحمت الله

 

-رساله علمی سطح 4

-گروه علمی : کلام اسلامی

-نام دانش پژوه : حسین بنیادی

-استاد راهنما : حجت الاسلام و المسلمین دکتر محمد جواد اصغری

-استاد مشاور : حجت الاسلام و المسلمین دکتر مهدی زندیه

-سال انتشار : 1401

-چکیده :

خداشناسی یکی از مهمترین و اساسی ترین آموزه ها و عقاید دین مبین اسلام است. متکلمان اسلامی در مكاتب مختلف کلامی از جمله  معتزله ،اشاعره ماتریدیه و امامیه به مباحث مربوط به خداشناسی پرداخته اند. از میان اندیشمندان معاصر، علامه طباطبایی ،رحمه الله ، در آثار حکمی، فلسفی و تفسیری خود مباحث عمیق خداشناسی را مطرح کرده اند با توجه به اینکه در میان متکلمان اسلامی در زمینه خداشناسی چه از نظر ذات و صفات خداوند و چه از نظر افعال خداوند دیدگاههای مختلفی وجود دارد لازم است برای ارزیابی این دیدگاهها معیارهای منقحی در اختیار داشته باشیم تا صدق و کذب گزاره ها را بر اساس معیارهای مزبور مورد سنجش قرار دهیم . یکی از راههای تشخیص گزاره های صادق توجه به انسجام درونی گزاره هاست. این پژوهش که با روش تحلیلی و براساس مطالعات کتابخانه ای صورت گرفته است با بررسی دعاوی مربوط به خداشناسی که توسط مکاتب مختلف کلامی بیان شده است میزان انسجام درونی آنها را مورد ارزیابی و سنجش قرار داده است ضرورت این پژوهش در جایگاه مباحث خداشناسی در منظومه فکری الهياتي و لزوم بررسی انسجام درونی دعاوی مربوط به خداشناسی نهفته است و نتیجه مورد نظر این است که بر اساس معیارهای منقح که در این رساله به تفصیل به آنها خواهیم پرداخت گزاره های خداشناسی در نظر متکلمان غیر امامیه دارای انسجام کافی نیستند و این عدم انسجام در آراء اشاعره، نسبت به معتزله و حتى ماتریدیه بیشتر دیده می.شود اما انسجام گزاره های خداشناسی در آراء متکلمان امامیه و خصوصا با تحلیل ها و قرائتهایی که علامه طباطبایی رحمه الله از این گزاره ها ،دارند از انسجام کافی برخوردار هستند. آگاهی علامه طباطبایی رحمه الله از آراء کلامی قدماء و نقاط غیر منسجم عقاید آنها و رویکرد منتقدانه نسبت به این مباحث دیدگاههای او در زمینه خداشناسی را عمیق تر کرده است ایشان با بهره گیری از معارف قرآنی که ناشی از تسلط تفسیری ایشان است و با استفاده از روش تفسیری قرآن به قرآن یعنی روش تفسیری منحصر به فردی که در المیزان در تفسیر آیات به کار گرفته اند تبیین و تقریرهای منسجمی از دعاوی امامیه در زمینه خداشناسی ارائه نموده اند که در این پژوهش ضمن بررسی معیارهای عقلانی موجود در ارزیابی گزاره های دینی که مورد اجماع اندیشمندان است تلاش نموده ایم انسجام گزاره های خداشناسی با قرائت امامیه و با تقریری که علامه طباطبایی از گزارههای مزبور دارند تبیین نماییم .